Idee Oświecenia wpłynęły na grono patriotycznie nastawionych twórców i myślicieli w XVIII wiecznej Rzeczypospolitej. W swoich dziełach wskazywali oni słabe strony państwa polsko-litewskiego i zwracali uwagę na potrzebę jego zreformowania. Ich zdaniem szlachta posiadała nadmierne przywileje, a zrywanie obrad sejmu za pomocą liberum veto (prawo do wypowiadania posłuszeństwa królowi przez szlachtę) katastrofalnie osłabiło Rzeczpospolitą.
Austria, Rosja i Prusy wykorzystały sprzyjającą sytuację i w 1772 r. dokonały
I rozbioru Rzeczypospolitej. W jego wyniku państwo polsko – litewskie utraciło 30% terytorium i 35% ludności.
14 października 1773 r. Sejm Rozbiorowy powołał do życia Komisję Edukacji Narodowej (KEN).
Była to pierwsza w Polsce i w ogóle w Europie świecka władza oświatowa, powstała po rozwiązaniu zakonu jezuitów. W 1775 r. KEN powołała Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych. Jego zadaniem było opracowywanie programów i podręczników szkolnych, w rzeczywistości sprawowało ono opiekę nad całym procesem edukacyjnym. KEN działała do 1794 r.
Elementarz dla szkół parafialnych (1785 r.)